İstatistik Nedir?
Belirli olaylara ait verilerin toplanması, düzenlenmesi ve bir sonuç çıkarmak amacıyla analiz edilmesi ile ilgilenen bilim dalıdır. Temel olarak veriyi topla, veri ile analiz yap ve bu analiz sonucunu yorumlamak üzere üç adımı vardır. Çalışma alanları verilerdir ve verinin olduğu tüm alanlardır. Sağlık, eğitim, teknoloji, toplum, bilimsel çalışmalar ve daha fazla alanda kullanılır. İstatistik ; veriyi toplar, veriyi sınıflandırır, grafiksel veya tablolar vb. yöntemler ile sunum, veri içinden anlamlı sonuç çıkarma, yorumlama vb. işlemleri kapsar.
Amaç, olasılıkları göz önüne alarak olayların gerçekleştiği yasaları, eğilimi, nedenleri, ilişkiler vb. Bilgiler elde etmektir.
Önemi ise birçok alanda kullanılacak bilgilerin değerlendirilmesi ve önemli bilgilerin elde edilmesidir.Önemli kavramlar için yığın ve örnek kavramlarını bilmemiz gerekmektedir.
Yığın(Ana Kütle – Popülasyon), incelemesi yapılan bir veriler bütünüdür. Bir ülkede yaşayan herkesi örnek verebiliriz.
Örnek, yığın içinde olan ve incelemesi ayrı olarak yapılan birimdir. Mesela bir ülkede yaşayan 18 yaş üstü üniversiteli öğrenciler.
Bir konu ile ilgili örnek verilmesi ile bir yığın içindeki bir birimi konu alan bilimsel örnek terimi karıştırılmamalıdır!
İstatistik Türleri
Betimleyici istatistik(descriptive), verileri toplamak, verileri görsel olarak sunmak, hesaplama sonuçları üzerinden yorumlama yapmaktır.
Kanıtlamalı istatistik(inferential), verilerden yapılan analizler ile sonuç çıkarmaktır. Mantıklı sonuçlar için farklı verilerin değerlerini elde etmek, olasılıkları üzerindeki varsayımlardır. Varsayımların toplamı ise olasılıkların modeli olarak belirtilir.
Veri Türleri
Sayısal(Quantitative) veri, sayısal ölçek ile ifade edilir. Bir öğrenci sayısı örnek verilebilir. Kesikli ve sürekli olmak üzere iki alt türü vardır. Kesikli veriler, bir aralık için her değeri alamayan verilerdir. Satılan ürün sayısı örnek verilebilir. Sürekli verile ise bir aralıkta her değeri alan verilerdir. Ağırlık örnek verilebilir.
Niteliksel(Qualitative) veri, sayısal(nümerik) olmayan bilgilerdir. Bir kitaptaki metinler örnek verilebilir.
Olasılık ve İstatistik
Evrende bilgi farklılık ve çeşitlilik içerir. Bilimsel olarak:
- Bilinen ve denetlenen olay ve durumların az olması.
- Bugün için bilinmeyen ve bazı önemli olay ve durumlar.
- Bilinmeyen ve denetlenemeyen olay ve durumların sonsuz küçük sayıdaki rastgele etkinliğidir.
Bilim, tüm nedenleri soyutlanmış, örnek olaylar ve modeller üzerine kurulmuştur. Birinci tür etkenler, bilinen etkenlerdir.İkinci tür nedenler etkileri henüz bilinmemektedir. Bilimsel gelişme ile bulunabilir.Üçüncü tür etkenler ise bugün için bilinmeyen, denetlenemeyen, sonsuz, önemsiz, rastgele etkenlerdir.Ayrıca bilinmeyen ve denetlenemeyen etkenler ile rastgele etkenler ile birlikte, olasılık, kuram ve yöntemler ile inceleme ve istatistiksel yöntemler ile tahmin etme, değerlendirilme yapılmasıdır.
Tahmin, geçmişteki bilgi ve deneylere esas alarak gelecek üzerine bir yargıya varmaktır.
- Yargı kesin ve tam doğru değildir. Olası bir değerdir.
- Belirli bir düzeyde doğru ve belirli bir düzeyde yanlıştır. Örnek olarak yüzde 92 doğru ve yüzde 8 yanlış olarak belirtilir.
- Beklenen durum olasılıkları belirtilir.
Bu yöntemler ile elde edilen bilgilere genelleme yapmak ve olaylar arasındaki olasılıkların belirlenmesi, genel kurallar koymak ile bilime katkıda bulunabilir.
Rastlantıya bağlı olay incelenmesi ise
- Uygulanan yöntem ile istatistiksel yöntemlerdir.
- Kullanılan sayılara istatistik denir.
- Sayılar arasında bağıntı istatistiksel bağıntı denir.
- Ulaşılan bilim kuralları istatistiksel kurallardır.