Bildiğiniz üzere kripto para artık herkesin gündeminde. Türkiye'nin kripto para kullanımında dünyada ilk sıralarda olması ve Avrupa'da 1. olması ise önemli bir bilgi. Bu yazımda ise kripto para ile ilgili temel bazı konular üzerinde duracağım ve size öğrendiğim bilgileri paylaşacağım. Bu yazımı yazarken TCMB'nin resmi internet sitesi üzerinden edindiğim ''SANAL PARA BİRİMLERİ'' kaynağı ise sayfanın en altında sizinle paylaşacağım.
PARA NEDİR? NE İÇİN KULLANILMIŞTIR?
Para hakkında bazı bilgileri bilmek gerekiyor, böylece kripto paraları daha iyi anlayabiliriz. Paranın özellikleri arasında; ürün/hizmet karşılığında alıcı ve satıcı arasında kullanılabilmesi, ölçü birimidir ve belli bir sayısal değeri vardır, değer saklama özelliği vardır yani küçük bir çocuğun kumbarasına para atmasını örnek verebiliriz.
İnsanlar tarih boyunca ekonomik faaliyetlerini devam ettirmek için çeşitli unsurları kullanmıştır. Öncelikli olarak takas sistemiyle başlayan ve ürün ile hizmetin doğrudan yer değiştirilmesi ile oluşan ekonomik faaliyetler, daha sonra yeni bir aracın doğuşuna neden olmuştur. Bu aracın doğuşunun temel nedeni, takas sisteminde oluşan ödeme sorunları vb. şeylerdir. Bu sorunların çözümünü çözen ilk topluluk olan Lidyalılar, buldukları yeni ödeme sistemi ve ödeme aracı ile insanlığın ekonomik faaliyetlerini yeniden şekillendirmiştir. Altın ve çeşitli madenlerden yapılan para isimli araç, zamanla kağıt paraya ve ondan sonra sanal paraya kadar gelmiştir. Dünya genelinde yaşanılan çeşitli krizler, para kullanımının değişmesine neden olmaktadır. 1821'den beri kullanılan altın standardı; yaşanılan dünya savaşları ve altının ekonomik büyümeye katkı sağlayamamasından ötürü 1944'de Birleşmiş Milletlerde yapılan bir konferansla USD(Amerikan Doları)'nın altının yerine geçmesiyle son bulmuştur.
KRİPTO PARALAR NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
Kripto paraların ortaya çıkması yaşanılan 2008 bankacılık krizinden sonra tüketicilerin, artan veri tabanı ve internet teknolojisi nedeniyle bankalar yerine finansal teknoloji şirketlerine yönelmesiyle olmuştur. 2009 yılına gelindiğinde ise bir Japon olan Satashi Nakamoto, Bitcoin'i oluşturmuştur. Bitcoin, USD karşısında sergilediği performans ile dikkatleri üzerine çekmiştir. Avrupa Merkez Bankasının 2012 yılında yayınladığı bir rapordaki bir tanım olan "Genellikle geliştiricileri tarafından ihraç ve kontrol edilen, belli bir sanal ortamın üyeleri tarafından kabul edilen ve kullanılan, kanunlarla düzenlenmemiş olan dijital para çeşidi" ifadesi "herhangi bir merkez bankası, kredi kuruluşu ya da e-para kuruluşu tarafından ihraç edilmemiş ve bazı durumlarda paraya alternatif olarak kullanılabilen varlığın sanal temsili" olarak değiştirilmiştir. Günümüzde bir yatırım aracı, değer saklama aracı ve pek fazla ödeme aracı olarak kullanılmaması durumları olan kripto paraların değeri dalgalı olup arz-talep dengesine göre şekillenmektedir.
Günümüzde kullandığımız Türk Lirası, Dolar, Euro gibi paralar, bir otorite tarafından yönetilirken, kripto paralar herhangi bir ootorite tarafından desteklenmemekte ya da yönetilmeyen bir varlıktır. Ayrıca kripto paralar belli merkezleri olmayan, birden fazla aracısı olan paralardır.
KRİPTO PARA SINIFLARI
Kapalı Kripto Paralar: Gerçek ekonomiye en az yararı olan para çeşitleridir. Sadece belli bir hizmet ve ürün için geçerlidir. Benim aklıma gelen bir örnek ise, için kullandığımız çipler örnek olabilir.
Tek Yönlü Kripto Paralar: Belli bir karşılığı olan ve belli bir kur üzerinden alım-satımı yapılan kripto paralardır. Bu kripto paralar ile gerçek bir para alımı yapılmamaktadır.
İki Yönlü Kripto Paralar: İstenilen kripto para belli bir kur üzerinden satın alınabilirken daha sonra satılıp gerçek paraya dönüşebilmektedir. Bitcoin, Dogecoin, Tether, Ethereum, Cardano, Ripple bunlara örnektir. Binance, BTC Türk gibi borsalar üzerinden alım-satımı yapılan borsalardır.
BLOK ZİNCİR NEDİR?
Bugün Bitcoin gibi paralar blok zincir mantığı ile çalışmaktadır. Blok zincir bir veri tabanıdır. Blok zincir ile işlem kayıtlarınız bir bloklara kaydedilir. Bu bloklar, şifreli zincir mekanizması ile birbirine bağlanmaktadır. Günümüz kattığı yenilik ise her işlem için kuralların oluşturulmasıdır. Bu kurallar ise geleneksel olarak veri tabanındaki tüm işlemlere göre kural koyan otoritelere karşı bir yeniliktir.
KRİPTO PARA PİYASASINDAKİ AKTÖRLER
Kripto Para Yaratıcıları:
Bu kişiler, kripto paranın altyapısını oluşturup piyasaya sürerler ve geliştirmeye devam ederler. Bu kişilerin kimlikleri halk tarafından bilinmez ama bu kişiler kripto para üretmeye devam ederler. Örnek olarak Satashi Nakamoto.
Kripto Para İhracatçıları:
Kripto parayı piyasada işleten kişilerdir. Kripto paranın değerini önceden belirleyip piyasaya sürebilirken arz-talep göre paranın değerini değiştirebilirler. Bunları kripto paraları, kullanıcı kazanmak için ilk anda ücretsiz dağıtılabilir. Bazıları ise kripto parayı piyasadan çekebilir.
Madenciler:
Bugünlerde piyasada ekran kartı bırakmayan, ekran kartı fiyatlarını yükselte ve bilgisayar tamircilerinin başına dert olan madenciler ayrıca elektrik kullanımı konusunda özellikle bir sorundur, özellikle kaçak elektrik kullandıkları vakit durum daha sorunlu hale gelmektedir. Madenciler, kripto para işlemlerini doğrulamaya çalışan ve blok zincir kullanan kişilerdir. Bu kişiler ne kadar bilgisayar tamircileri ve kaçak elektrik kullanımını bulmak için çalışan kuruluşlar için sıkıntılı kişiler olsa da kripto para işlemleri için sahteciliği önleyen kişilerdir.
Kullanıcılar:
Kripto para borsalarından kripto para satan, kripto parayı ödeme aracından ziyade biraz para kazanma aracı olarak gören kişiler gibi diyebilirsek yanlış olmaz. Ödeme yapabilecekleri gibi kripto paraların istedikleri kişiye gönderebilirler. Kripto paraları alma yolları ise hediye almak, ödeme ile almak, madencilik ile almak vb. yöntemlerdir. Ayrıca size küçük bir bilgi vermek gerekirse yakın geçmişte Bitcoin ile iki büyük pizza alan bir kişinin, bu kişi ayrıca ilk kez kripto parayı ödeme aracı olarak kullanan kişidir-aldığı pizzalar bir ara 600 milyon doları geçmişti.
Kripto Para Cüzdan Yöneticileri:
Kullanıcıların işlemlerini saklamak, başlatmak ve göstermek üzere faaliyet yaparlar. Her an ulaşabileceğiniz bu sağlayıcıların akıllı cihazlarınıza kolayca indirebileceğiniz uygulamaları vardır. Ayrıca sizinle bir şey daha paylaşmam gerekiyor. Kendi kripto para cüzdanınızı da oluşturabilirsiniz. Yani Binance, BTC Türk, Paribu vb. platformları kullanabileceğiniz gibi kendinizin bulabileceği donanımlar ile kripto paralarınızı saklayabilirsiniz. Buna "soğuk cüzdan" denir.
Takas Yapanlar:
Bu kişiler belli bir kur ile kripto para alımı satımı yaparlar. İstatistik sağlamak, ödeme aracı kabul eden kişiler için hizmet vermek ve cüzdan sağlayıcı olmak belli başlı faktörleridir.
Bilgi Sağlayıcıları:
Bilgi sağlayıcılar ise kripto para ile ilgili bilgileri kullanıcılara ulaştırır.
KRİPTO PARA ÇEŞİTLERİ
Günümüzde binlerce kripto para çeşidi vardır. Bu sayının 10.000'den fazla olduğu bilinmektedir. Ülkemizdeki spor kulüpleri bile kendi taraftarları için kripto para çıkarmıştır. Fenerbahçe ve Galatasaray bunlara örnektir. Bitcoin, Ethereum, Ripple, Bitcoin cash, Aave, Algorand, Litecoin, EOS, Binance, Stellar, Cardano, Dgecoin, Tether, Polkadot, Charlink, File coin, USD coin, VeChain, TRON, Theta, Solana diye başlayan kripto para çeşitlerini gerçekten yazamaya çalışsam belki tarayıcılarınız bu sayfayı açamayabilir. :)
Bu yazımı okuduğunuz için teşekkürler. Yazımı paylaşarak bu bilgilerin yayılmasına yardımcı olabilirsiniz. Sonraki yazımda görüşme üzere.
KAYNAKÇA:
https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/100-abd-dolari-banknot-tutan-kisi-2068975/
https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/ripple-etehereum-ve-bitcoin-ve-micro-sdhc-karti-844124/
https://pixabay.com/tr/vectors/blockchain-kripto-para-a%c4%9f-ger%c3%a7ek-3277336/
https://pixabay.com/tr/illustrations/resim-ayarlamak-aray%c3%bcz-internet-3046639/
https://pixabay.com/tr/vectors/kripto-para-bitcoin-madencilik-5674685/
https://pixabay.com/tr/vectors/bitcoin-yat%c4%b1r%c4%b1m-i%c5%9fletme-karl%c4%b1l%c4%b1k-5675758/
https://pixabay.com/tr/vectors/bitcoin-blockchain-para-birimi-3125488/
https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/bir-kumbara-bitcoin-koyan-kisi-6780838/
https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/para-altin-madeni-paralar-maliye-8370389/
https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/borsa-kurulu-210607/
https://pixabay.com/tr/vectors/i%c5%9fletme-kelime-bulutu-bitcoin-3325386/